طبقه بندی اسباب بازی ها
داتيس خواجه ئيان، دانشجوی دکترای مدیریت
اسباب بازي هر وسيله بازي براي كودكان، نوجوانان و يا حتي بزرگسالان است كه به قصد بازي و سرگرمي ايجاد می شود و در بازار به وسیله كانال هاي توزيع عرضه‌كننده اسباب بازي در اختيار عموم گذاشته می شود.
يكي از مسائل مهم در زمينه طراحي اسباب بازي، طراحي اسباب بازي برپايه جنسيت مخاطب است. بليكمور و سنترز (2005) اسباب بازي ها را در پنج طبقه جنسيتي دسته‌بندي کرده اند:
كاملأ پسرانه، قدري پسرانه، خنثي، قدري دخترانه و كاملأ دخترانه.
هم چنین این محققان دريافتند كه اسباب بازي هاي دخترانه داراي ويژگي جذابيت ظاهري، مهرباني و خانه داري است، در حالي كه اسباب بازي هاي پسران با خشونت، رقابت، هيجان و گاهي خطرپذيري پيوسته است. اسباب بازي هاي آموزشي كه مهارت هاي بدني، ادراكي، هنري و ساير مهارت ها را پرورش مي‌دهند نیز غالبأ خنثي يا قدري پسرانه تشخيص داده می شوند.
طبقه بندي اسباب بازي ها
شيوه‌اي كه هر مرجع براي طبقه‌بندي اسباب بازي ها در پيش مي‌گيرد، بسته به نياز و كاربردي است كه از دسته بندي خود انتظار دارد و از جنبه‌اي كه به اسباب بازي مي‌نگرد. برای مثال اتاق بازرگاني آمريكا اسباب بازي ها را به شكل زير طبقه بندي كرده است:
⇐ اسباب بازي هاي خردسالان و پيش دبستاني (infant & PreSchool)
⇐ عروسك ها (Dolls)
⇐ خارج از خانه و ورزشي (Outdoor and Sports)
⇐ هنري و مهارتي (Arts & Crafts)
⇐ بازي و معما (Games & Puzzles)
⇐ وسيله نقليه (Vehicles)
⇐ شخصيت هاي اكشن و تجهيزات مربوط به آن ها (Action Figures and Accessories)
⇐ تجملي (Plush)
⇐ آموزشي و اكتشافي (Learning and Exploration)
طبقه بندی اسباب بازی ها
شوراي اسباب بازي کشور نیز از طبقه بندي زير استفاده مي‌كند:
⇐ گروه حرکتی مهارتی (ورزشی): اسباب بازي هايي که موجب فعاليت و تحرک کودک و نوجوان می شود و هدف آن پرورش و هماهنگی قوای جسمی است.
⇐ گروه آموزشی و کمک آموزشی: اسباب بازي هايي که کودک و نوجوان را با علوم و تکنولوژی خاصی آشنا ساخته و به يادگيری بيشتر او از علوم کمک می کند. هدف اين اسباب بازي ها ارتقای دانش و مهارت های عملی است.
⇐ گروه فکری: اسباب بازي هايي که موجب پرورش قوای فکری کودک و نوجوان از قبيل دقت، نظم، منطق، قدرت تحليل، پرورش هوش و حس کنجکاوی می شود.
⇐ گروه فرهنگی هنری: اين گروه از اسباب بازي ها، کودک و نوجوان را با فرهنگ، عقيده و ايدئولوژی خاصی آشنا می‌کند و هنجارهای فرهنگی و اعتقادی را به طور غير مستقيم به آنها انتقال می‌دهد.
⇐ گروه کمک درمانی: اين گروه مخصوص کودکان و نوجوانانی است که نقص جسمانی دارند و از اين اسباب بازي ها در باز پروری و افزايش توان و هماهنگی بين اندام ها و اعضای بدن و در نهايت بهبود آنها استفاده می شود.
علاوه بر اين طبقه بندي كه به آن «گروه اسباب بازي» گفته شده است، گروه ديگري به نام «خانواده اسباب بازي» نيز در طبقه بندي شوراي اسباب بازي پيش بيني شده كه به شرح زير است:
⇐ عروسک ها: انواع اشکال انسانی- حيوانی و يا تخيلی که به عنوان اسباب بازی يا سرگرمی طراحی شده و جنبه تزيينی نداشته باشد.
⇐ مدل هايي از مصنوعات بشری: اسباب بازي هايي که بر اساس وسايل مورد استفاده در زندگی طراحی شده باشند. اتومبيل، هواپيما، قطار، لوازم منزل و ابزار کار از جمله آنها است.
مهره چین پویا
⇐ مهره و صفحه: سرگرمي هايي که بر اساس دستور العمل مشخصی، حرکت مهره ها بر روی صفحه بازی پيش بينی شده است .
⇐ سازه‌ها: مجموعه قطعاتی که به وسيله اتصالات و يا بدون آن به يکديگر وصل می شوند و اشکال مختلف دو بعدی و يا سه بعدی را پديد می آورند.
⇐ جورچين (پازل): قطعات مرتبط به يکديگر که از کنار هم قرار دادن آنها شکلی کلی به دست می‌آيد كه مي‌تواند يک تصوير يا محدوده ای مشخص باشد و يا به صورت حجمی ارایه شود.
⇐ مارپيچ‌ها: مسيرهای پيچ در پيچ که عبور قطعات کوچک نظير ميخ، ساچمه، و … از آنها ميسر بوده و هدف آن، پيدا کردن راه خروج برای آن قطعه است. اين نمونه سرگرمی به صورت حجمی نيز ارایه شده است .
⇐ کارت بازي ها: مجموعه کارت هايي که به همراه دستور العملی مشخص طراحی شده و کسب امتياز از طريق بازی کردن با آنها صورت می پذيرد.
⇐ کتاب سرگرمي ها: مجموعه کتاب هايي که کودک و نوجوان را درگير با سرگرمي هايي می کند که جنبه کاردستی دارند.
⇐ بازي های رايانه‌ای: انواع بازي ها و سرگرمي های ويدئويي و رايانه‌ای
لازم به ذکر است که بر طبق پژوهشی با عنوان «بررسي وضعيت توليد اسباب بازي در ايران و برخي از كشورهاي جهان» که در سال 1375 توسط معاونت پژوهشي كانون پرورش فكري كودك و نوجوان صورت گرفت، استقبال مردم ايران از اسباب بازي هاي عروسكي و ماشين ها و سپس اسباب بازي هاي فكري بيش از طبقات ديگر اسباب بازي ارزيابي شد.
همچنين این منبع ويژگي هاي مورد نظر خريداران را برای خرید اسباب بازی به ترتيب به اين شرح تشخيص داده است: زيبايي و ظاهر اسباب بازي، بسته بندي، كارايي، استاندارد بودن، تبليغات، اندازه مناسب، شهرت، فرهنگ خانواده و قيمت.
برگرفته از تحقیق شناسایی فرصت های کارآفرینانه در صنعت اسباب بازی/ تلخیص از سوده احمدیان راد
